Mezarlık adını kuzeydeki girişin solunda yer alan üçlerin mezarından almıştır. Kabirler yerden biraz yükseltilmiş ve etrafı demir parmaklıklarla çevrilmiştir. Efsaneye göre; üç dervişe hasta olan efendilerinin: “Sizin kısmetiniz burada kesildi, Konya’ya gidin”, demesi üzerine dervişler Horasan’ı bırakıp Konya’ya göç ederler. Kale kapısına vardıklarında önlerine yüzü peçeli derviş kılıklı bir adam çıkar ve: “Gelin sizin yeriniz Mevlâna Dergâhı’dır, oraya yerleşeceksiniz” der. Yol gösteren derviş peçesini kaldırır, birde ne görsünler, hasta olan kendi mürşitleri değil mi? Konya’da yaşayan ve öldüklerinde de Hz. Mevlâna’ya yakın bir yere gömülmek isteyen Mehmet, Mahmut ve Ahmet adındaki bu üç kardeşin vasiyeti gerçekleştirilir. Mezarlık, zamanla Üçler Mezarlığı olarak anılmaya başlar. Yine bir rivayete göre mezarlık Fatih döneminde “Üçler” ismini almıştır.

Üçler Sultanlar’ın kabirleri
Bir zamanlar kabristanın girişinde bulunan levhadan alınan bu bilgilerden, İsmail Efendi ile verilen doğum ve ölüm tarihleri doğru ise, Baba Mahmud Efendi’nin ashaptan olması ve Peygamber (Sallallahü aleyhi vesellem) Efendimiz’in arkasında namaz kılması için, iki buçuk asırlık bir ömür sürmesi gerekir ki, bu pek mümkün görülmemektedir. Levha sonradan bunun için kaldırılmış olmalıdır. Halk Arasında Üçler’le ilgili pek çok menkıbe nakledilir. Önemli olan Üçler Sultanlar’ın, veliler listesinde yer almış olmalarıdır.
Üç Horasan eri, mürşitlerinin vasiyeti üzerine, uzun ve meşakkatli bir yolculuktan sonra Konya’ya gelirler. Onları şehrin girişinde yüzü peçeli bir derviş karşılar. Bu zat onlara izzet ve ikramda bulunur ve kendisinin Hz. Mevlâna dervişlerinden olduğunu ve onların da bu dergâhın dervişlerinden sayılacağını söyler. İşte Üçlerin girişinde yatan zatlar bu Horasan erleridir. Rivayete göre yüzü peçeli zat da bunların Konya’ya gitmelerini vasıyet eden mürşitleridir.
Başka bir menkıbeye göre de, uçarak Anadolu’ya gelen üç dervişten birisi, Konya üzerine geldiklerinde arkadaşlarına, “Konâlim mı?” diye sorunca liderleri durumunda olan zat, “Kon ya!” der. Bunun üzerine bu üç derviş, Konya’yı mekan tutar, şehrin adı da o günden itibaren “Konya” diye anılmaya başlar. Bu üç derviş de ölünce bugünkü yerlerine gömülür.

Konya mezarlıkları tarih boyunca içinde barındırdıkları önemli isimlerle ve efsaneye dönüşen hikâyelerle ziyaretçilerin uğrak yeri haline geliyor.

Üçler Mezarlığı, evlenmek isteyen, hamile kalmak isteyen veya yakınlarına başarı isteyenlerin akınına uğruyor.
Konya'nın kalbinde bulunan iki büyük mezarlık önemli konukları nedeniyle ziyaret edilir.

Bunlar Üçler Mezarlığı ve Musalla Mezarlığıdır. Büyüklükleri ve barındırdıkları tarih ile ayrı ayrı ziyaret edilmeyi hak ederler.Düzenli ve bakımlı Üçler Mezarlığı’nda bir çok Mevlevi üstadının mezarı bulunur.

Mezar taşlarının üzerindeki sarık şeklinde Mevlevi oldukları anlaşılır. Üçler Mezarlığı Mevlâna ile özdeşleşmiştir. Mevlâna Türbesi'ne ve Mevlâna Kültür Merkezi'ne komşu olduğu için yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeker.

Tarihi Üçler Mezarlığı, bünyesinde yapılan "İstiklal Harbi Şehitliği" artık Konyalı ve Konya'ya gelen tüm yerli ve yabancı ziyaretçilerin uğrak yeri haline gelmiştir.

Üçler Mezarlığı’nda yatan üç kızın hikâyesine…

1144 yıllarında Sen Bernar adında mutaassıp bir rahip. Avrupa'da kapı kapı dolaşarak İkinci Haçlı seferi'ni yapabilmek için adam ve para topluyor Fransa kralı Lui VII ve Almanya imparatoru Konrad III ordularını dizip Kudüs'ü fethetmek üzere yollara dökülüyor, Anadolu'ya geçiyorlar. Ordular, o çağların geçit şehirlerinden biri olan Konya Kalesi etrafında birleşiyorlar. Ve şehir çok sıkı bir kuşatma ile çevriliyor.

Lui'nin ve Konrad'ın orduları, oraya kadar esaslı bir direnmeye uğramadıkları için yıpranmamışlar, teçhizat bakımından da hayli güçlüler.
Konya, çok ciddi bir tehlike ile karşı karşıya. Neredeyse Kale düşecek, şehir gidecek.

Kaleyi savunan Selçuklu ordusunun en bahadır ve imanlı gençleri doğudaki kale kapısından "Küffar" üzerine amansız saldırılar yapıyorlar ama kuşatmayı yarmak bir türlü mümkün olmuyor.

Akşama doğru savaş biraz hafiflemiş ve güneş batarken, her iki taraf yaralılarını çekmek üzere geçici bir silah bırakışması yapılmıştır. Buna rağmen, gündüz çok kızışmış olan dövüşmenin etkisiyle, ortalıkta sükûnet sağlanamıyor ve kale bedeni hâlâ emin bir hâle gelememiş.

Selçuklu ordusunun en levent, en yiğit üç genç kumandanı ardı ardına oklanıp, kale kapısının hemen yakınında, ağır yaralı olarak yatıyorlar.
Vuruşma biçiminden, kıyafetlerinden, etraftaki hareketten önemli kişiler olduğunu anladıkları için, haçlı ordusu, yerde yaralı yatan bu üç kumandana bir türlü rahat vermiyor, yaralıları içeri almak için yapılan her girişim müthiş bir ok yağmuruyla karşılanıyor.

Bu üç bahadır Türk'ün üç de güzel nişanlısı vardı. Bunlar, yiğitlerinin, güneşin altında, aldıkları sayısız yaraların etkisiyle "Su! Su!" diye inlediğini görünce, çılgına dönmüşler, "Bu günde işe yaramazsak ne güne duruyoruz?" diye gayrete gelmişlerdi.
Savunma komutanı, kavaklar gibi nazlı, narin bu üç güzel kızın önünde durdu,
"Ne yapıyorsunuz?"
Ama dur durak zamanı değil ki... Can pazarıydı bu! Erleri bir yudum su içmeden, bir tatlı söz duymadan mı ruhlarını Allah'a teslim edeceklerdi?

Kızlar, içi buz gibi su dolu testilerini kaptıkları gibi kale kapısından dışarı fırladılar. Onlar sadece bu testileri yaralıların yanına ulaştırabilmeyi düşünüyorlardı.Gerçi geçici bir silah bırakışması yapılmıştı ama haçlı ordusuydu bu! Kızların vücutları oklarla delik deşik edilmişti. Buna rağmen kökünden kesilen nazlı kavaklar gibi, nişanlılarının üstüne devrilen kızlar testilerini onların yanan dudaklarına değdirebildiler.

Gün iyice çekilmiş, ortalık zifiri karanlık olmuştu. Yaralılar ancak göz gözü görmeyen o saatte rahat rahat içeri alınabilirdi.

Konya kalesi içinde sanki her ev bir hastaneydi. Herkes gidenlere ağlıyor, kalanları iyi etmeğe bakıyordu. Üç şehit kız o gece şehit düştükleri yere gömüldü.

Haçlı ordusu Konya kalesi kapısında darmadağınık edildikten ve geri kalan birkaç şövalye kıtası ile kral, perişan bir halde Kudüs'e doğru yola düzüldükten sonra, kızların gömüldüğü yere mezarları yapıldı.

Allah Rahmet Eylesin...