Diyarbakır Surp Giragos Kilisesi, Türkiye’nin en büyük Ermeni kiliselerinden biridir. Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alır. İlk olarak 16. yüzyılda inşa edilmiştir, 1881’de büyük bir yangın sonrası yeniden yapılmıştır. 1915 olaylarından sonra uzun süre kullanılmamış, 2011 yılında restore edilerek ibadete ve ziyarete açılmıştır. Gotik mimari unsurlar taşır ve çan kulesi dikkat çeker. 2015’te zarar görmüş, 2022’de tekrar onarılmıştır. Hem dini hem kültürel açıdan önemli bir yapıdır.

Surp Giragos Kilisesi, Diyarbakır’ın tarihi Sur ilçesinde bulunan ve Ortadoğu’nun en büyük Ermeni kiliselerinden biri olarak bilinen önemli bir yapıdır. 16. yüzyılda inşa edildiği düşünülen kilise, 1880’lerde büyük bir restorasyon geçirmiştir. Ermeni cemaati için dini ve kültürel bir merkez olmasının yanı sıra, Gotik ve yerel mimari unsurları birleştiren yapısıyla dikkat çeker. 1915 olaylarından sonra kullanımı azalmış, uzun yıllar harap halde kalmış ancak 2011’de Ermeni cemaati tarafından restore edilerek ibadete açılmıştır. Günümüzde hem ibadet hem de kültürel etkinlikler için kullanılan önemli bir tarihi mirastır. Diyarbakır’ı ziyaret eden herkesin mutlaka bu eşsiz mimariye sahip kiliseyi görmesini tavsiye ederim.

Surp Giragos Kilisesi 14. yüzyılda inşa edilmiş olan eski bir Ermeni Kilisesi’dir. Ortadoğu'nun en büyük Katolik Ermeni Kilisesi olan Surp Giragos Kilisesi Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel miraslarının en önemli parçalarından birisidir. Kilise zaman içerisinde çeşitli dönemlerde çeşitli onarımlar geçirmiş olup günümüzde hala faaliyet göstermektedir.

Tarihi olarak burası 1376 yılında kim tarafından yapıldığı pek bilinmeyen aşağı yukarı 700 yıllık bir Ermeni Ortodoks Kilises’dir. Tarihçiler ise bu kilisenin isminin Aziz Giragos’dan aldığını söylüyorlar. Ortadoğu'nun en büyük Ermeni Ortodoks Kilisesi’dir. Yedi horanlı (camilerde de olan minber dediğimiz hatibin yükseğe çıkıp hutbe okuduğu yer) hala aktif olan bir kilisedir. Ziyaretçiler tarafından müze olarak da ziyaret edilmektedir. Kilisenin oluşum nedeni olan hikayesi de oldukça fazla rivayet edilir. İsterseniz bundan biraz bahsetmiş olayım. Hikaye Azize Julitta ve oğlu Aziz Giragos arasında geçer. Aziz Julitta tek oğlu olan Aziz Giragos ile Konya'da yaşayan oldukça dinine bağlı, imanlı bir kadınmış. Kendi bölgesinde hristiyanlara karşı bir eziyet, bir ötekileştirilme başladığından 3 yaşındaki oğlu ile Tarsus’a geçmişler. Akabinde burada Hristiyanlara karşı işkence ve eziyetler artış göstermiş, Julitta ise tutuklanarak mahkemeye çıkarılmış ve hapiste işkenceler görmüştür. Sonrasında annesinin çektiği acı ve işkenceleri gören oğlu Giragos ağlamaya ve haykırmaya başlamış. Dönemin yargıcı Giragos’u sakinleştirmek için başını okşamaya başlamış ama Giragos annesini o halde gördüğü için sakin olamamış ve annesinin ona öğrettiği sözleri haykırmaya başlamış. “Ben hristiyanım ve İsa Mesih'i inkar etmem.” deyip annesinin yanına gitmeye çalışmış ve yargıcın ayağını tekmelemeye başlamış. Yargıç çok öfkelenince Giragos’u taş merdivenlerden aşağı atmış ve çocuk kafatası parçalanarak vefat etmiş. Annesi gözlerinin önünde çocuğunu o halde görünce kendinden önce oğlu şehit olduğu için sevinmiş. Akabinde ise Julitta gördüğü işkenceler ve oğlunun acısına dayanamayıp bir gün sonra vefat etmiştir. Yani kilisenin geçmişi bu hikayeye dayanmakta ve adını bu yüzden Giragos’dan almaktadır.