Mevlana dergahına kapılanıp onun aşk potasından nasip alan velilerden birisi de Seyyid Mahmut Hayrani’dir.
Mesut Paşa’nın oğlu olan Hayrani, Harran’dan Anadolu’ya göçmüş ve Konya’ya gelip yerleşmiştir. Bir süre Hazreti Mevlana’nın yanında kalmış, onun hizmetinde bulunmuş ve ondan feyz almıştır. S. Mahmud Hayrani, daha sonra, Akşehir’e giderek inzivaya çekilmek istemişse de kapıldığı ilahi aşkın tesiriyle cezbeye tutularak dağlara düşmüş, bir süre dolaştıktan sonra, meczup bir halde Akşehir’e dönmüştür.
Seyid Mahmud Hayrani’yi çok seven Hz. Mevlana, vefatına kadar onu hiç unutmamış, gelip gidenlerden hep sormuştur. Pek çok kerametinden bahsedilen Hayrani, Hicri 667 Miladi 1268 tarihinde vefat etmiş, Sultan Dağı’nın eteklerinde, adını taşıyan, Sultan mahallesindeki türbesine defnedilmiştir.
Sanduka kitabesinin Türkçesi şöyledir. “Velilerin kutbu mesut şehit, merhum ve mağfur senedim ve efendim Seydi Mahmud İbni Mesut H. 667 yılında ölmüştür. Allah’ın geniş rahmeti üzerine olsun.”
Türbede mevcut, Türk tahta işlemecilik ve oymacılık sanatının şaheseri olarak kabul edilen üç veya dört sanduka, Konya’da oturan Alman Konsolosunun teşviki ile, bir Ermeni tarafından çalınmış, bunlar yurt dışına çıkarılırken ikisi yakalanarak İstanbul’da Türk ve İslam Eserleri Müzesine’ne kaldırılmıştır.Büyük sanat özelliği taşıyan S. Mahmud Hayrani Türbesi’nin daha sonra yapılan Mevlana türbesine örnek olduğu ve aynı mimarın elinden çıkmış olabileceği ihtimali üzerinde durulmaktadır. (Alıntıdır)
Türbe ziyareti, genellikle saygı ve dua amacıyla yapılan bir ziyarettir. İslam kültüründe özellikle evliya, alim ya da şehitlerin türbeleri ziyaret edilir. Türbe ziyareti sırasında dikkat edilmesi gereken bazı adab kuralları vardır:
1. Niyet
Ziyaretin amacı Allah rızası için olmalı, türbede yatan kişiden medet ummak değil, onun Allah katındaki makamına hürmet göstererek dua etmektir.
2. Abdestli Olmak
Ziyarete giderken abdestli olmak, hem saygı göstergesi hem de manevi hazırlığın bir parçasıdır.
3. Selam Vermek
Türbeye girerken veya yaklaştığında, “Esselamu aleyke ya ehl’el-kubur” gibi selam vermek âdettendir.
4. Sessizlik ve Saygı
Türbe etrafında sessiz olmak, yüksek sesle konuşmamak, gülüp eğlenmemek gerekir.
5. Kur’an Okumak ve Dua Etmek
Yasin, Fatiha, İhlas gibi sureler okunabilir. Okunan dualar ve sevap, türbede yatan kişinin ruhuna bağışlanabilir.
6. Şirkten Kaçınmak
Türbede yatan kişiden doğrudan yardım istemek (örneğin: "Bana şu işi kolaylaştır" gibi) doğru değildir. Her şeyin Allah’tan istenmesi gerekir.
7. Adak, bez bağlama gibi hurafelerden kaçınmak
Türbelerde bez bağlamak, mum yakmak, adak adamak gibi davranışlar dinen doğru kabul edilmez.
Allah Rahmet Eylesin...
