Kümbet Cami Kars Kalesi'nin güney eteğinde ve Evliya Camisi’nin kuzeyinde yer alır.

MS 932-937 yılları arasında Bagratlı döneminde yapılmış bir Ermeni kilisesi olup 1064 yılında Selçukluların Kars’ı fethetmesiyle birlikte camiye dönüştürülmüştür.

19. yüzyılda bölgenin Rus hakimiyetine girmesiyle cami, Rus Ortodoks kilisesi olarak kullanılmıştır.

1918 yılında gerçekleşen Türk hakimiyeti ile birlikte yeniden camiye çevrilmiş; 1964-1981 yılları arasında Kars Müzesi olarak hizmet vermiştir.
Günümüzde cami olarak kullanılmaktadır.

İç mekandaki köşe kemerlerinin kilit taşlarına işlenen boğa, kartal, insan ve hayvan figürleri dikkat çekicidir.

Şehir Merkezinde olmasından dolayı yaya ya da araç ile gidilebilir.

Kümbet Camii, Kars’ın en önemli tarihi yapılarından biridir. Aslen 12 Havariler Kilisesi olarak bilinen bu yapı, 10. yüzyılda Bagratlı Krallığı döneminde Ermeni-Gürcü kilisesi olarak inşa edilmiştir.

Tarihçesi

10. yüzyıl: Bagratlılar tarafından 12 Havariler Kilisesi adıyla yapıldı.

1064: Selçuklular Kars’ı fethedince camiye çevrildi.

1878-1918: Rus işgali sırasında Rus Ortodoks kilisesine dönüştürüldü.

1921: Kars tekrar Türkiye’ye katılınca bir süre boş kaldı.

Kısa bir dönem depo olarak kullanıldı, sonra tekrar cami haline getirildi ve Kümbet Camii adını aldı.

Mimari Özellikleri

Dairesel planlı ve kubbeli bir yapıdır.

Dış cephesinde 12 havariyi temsil eden kabartmalar vardır.

Taş işçiliği oldukça etkileyicidir ve Anadolu’da benzeri azdır.

Günümüzde ibadete açık olan Kümbet Camii, Kars’ın çok kültürlü tarihini yansıtan en özel yapılarından biri olarak dikkat çeker.

Kars Kalesi'nin güney eteğinde Kale İçi Mahallesi'nde yer alan Havariler Kilisesi şehirdeki Ermeni kiliselerinden birisi olup Bagratlı Krallığı döneminde Kral Abbas tarafından MS 932-937 yılları arasında yaptırılmıştır.

Kilise merkezi planlı olup dört yonca yaprağını andıran, dört nişle genişleyen dik açılı bir mekana sahiptir. Daha sonra 1064 yılında Müslüman egemenliğine geçen yöredeki bu kilise camiye dönüştürülerek Kümbet Camisi adını almıştır. Bölge Rus hakimiyetine girince camii Rus Ortodoks Kilisesi'ne çevrilmiş, 1918 yılında Türk hakimiyetine girince yeniden camiye çevrilmiştir. 1964 yılında ise müzeye dönüştürülerek, Kars´ta yapılan kazılardan elde edilen tarihi eserler burada sergilenmeye başlanmıştır. Kars Müzesi adıyla da bilinen bu eski ibadethane, bu işlevini 1981 yılına kadar sürdürmüştür. 1993 yılından bu yana yine cami olarak kullanılmaktadır.