Kelaynak Kuşları

26.10.2021

Kelaynak Kuşları ülkemizde ve dünyada soyu tehdit altında olan bir kuş türüdür. Dünyadaki son iki popülasyonundan biri Kuzeybatı Afrika'da Fas' ta diğeri ise Türkiye'de bulunmaktadır.

Türkiye popülasyonu geçmişte tüm Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yaşarken, günümüzde yalnız Birecik’imizin Fırat Nehrinin kıyısında bulunan ve Tarım ve Orman Bakanlığınca kurulmuş olan Üretme İstasyonunda yaşamakta ve üremektedir.

Kelaynakların (Geronticus eremita’ların) üreme için, çok değil, daha elli küsur yıl önce Birecik’in “Kayalar altı”nı seçmesi boşuna değildir. Bu seçimde Aşağı Fırat Havzasının, Güneydoğu platolarına göre ılımlı ikliminin, tarlalardaki haşaratın bu kuşların besinleri oluşunun, ilçenin jeolojik yapısına dahil kayaların alkalik, yani ak ve yumuşak olduğundan dolayı kolay işlenir olmasının, en mühimi de halkın, “Allah’ın bir bereket müjdesi” olduğu bilinci ve inancıyla bu kuşlara ve yumurtalarına zarar vermemesi önemli olmuştur.

Tarihte, Kelaynak izlerine Nuh Tufanı’nda rastlanır. Tufanın sonunda barış için bir Güvercin, yeniçağ için bir Kırlangıç ve bereket için ise bir Kelaynak salınır. Bu nedenledir ki Kelaynak yöremizde bereketin sembolüdür.

Şimdiki deyimiyle “Sevgililer Günü” olan 14 Şubat tarihinde, Kelaynakların Birecik’e göç etmesi dikkat çekicidir. Daha 50 yıl öncesine kadar üremek için geldikleri Birecik’te gökyüzünün bu kuşlarla kaplandığı bilinir. Şubat’ın ilk haftasında Birecik’e gelen kelaynaklar için etkinlikler yapılır, esnaflar ve Fırat kıyısındaki kayıkçılar başta olmak üzere o gün ilçede yöre halkı bayram havası yaşardı.

Kelaynakların başında tüy olmaması, isminin ‘Kelaynak’ olmasına nedendir. Boğazı ve gagası erişkinlerde koyu kırmızıdır. İlk yumurtadan çıktıklarında yavruların kafaları ve boğazları tüylüdür ve yaşları ilerledikçe bu tüyler yok olur. Siyah tüyleri güneş ışığının farklı açılarında parlak yeşil, kavuniçi ve mor renklerini yansıtır, uçuşları ise hayrete düşürecek kadar nadir ve zariftir. Ortalama ömürleri 25-30 yıl olan Kelaynaklar 5 yaşlarında erginleşirler.

Yılda bir defa ve 1-4 yumurta yapar, kuluçka süreleri 4 hafta kadardır. Erkek ve dişilerin belirgin özellikleri bulunmamakta ve aynı davranışları göstermektedirler. Bu kuşların en önemli bir özelliği de “tek eşli” olmaları, eşlerine çok sadık olmalarıdır.

Kelaynakların yok olmasının birçok nedeni vardır. Avcılık eskiden bazı kuşların yok olmasına neden oldu. Bozkırların ve geleneksel tarım yapılan arazilerin kaybı beslenme alanlarının yok olmasına, üreme alanlarındaki insan baskısı ise üreme başarısını azalttı. 1950’lerde çekirge salgınına karşı yapılan yoğun zirai ilaç (DDT) uygulaması Birecik’teki kelaynakların çok hızlı bir şekilde yok olmasına neden oldu. Kurtulmayı başaranlar ise birçok sene yumurta çıkaramadı.

Mülga Orman Bakanlığı, Milli Parklar ve Avcılık Genel Müdürlüğü tarafından Adana Milli Parklar ve Avcılık Bölge Müdürlüğü bünyesinde Birecik'te 1977 yılında Kelaynak Üretme İstasyonu kurulmuş 2 adet ergin ve 9 adet yavrunun doğadan yakalanıp kafeslere alınmasıyla çalışmalara başlanmıştır.

02.09.2021 tarihi itibariyle 72 rekor yavru birey üretimiyle Birecik' te 325adet, Fas' ta iki koloni halinde, Avrupa ile Amerika' daki hayvanat bahçelerinde Fas orijinli tahmini 1000-1500 adet Kelaynak kuşu bulunduğu tahmin edilmektedir. Fas orijinli Kelaynaklar yerleşik olup, sadece Birecik Kelaynakları göçmen kuş özelliğine sahiptir.

Yazık...süne kımıl, kene tüketen bir hayvanın soyunu tüketmek nedir...290 tane varmış, bakıyorlar üretiyorlar hepsi bu...Ne büyük emek var

Küçük bir alan. Giriş 30 TL (2025 yılı için). Nesli tükenmekte olan bir tür olduğu için görülmeye değer.

20tl ucreti bilet alinip küçük bir alanda cevrili nesli tumenmek uzere olan egzantrik kuşlar.

Küllerinden doğmuş tabiri burayı bu hale getiren mustafa bey için yaptığı işe en uygun tabir elinden geldiği kadar hatta fazlasını yapmış kelaynaklara çocukları gibi bakıyor kesinlikle gidilip görülmesi gereken bir yer emeği geçen herkese teşekkürler girişte cüzi bir ücret vererek kelaynak kuşlarını görebilirsiniz

Nesli tükenmekte olan kelaynak kuslarini bakima korumaya almislar ama acikcasi bulunduklari ortam doganin icerisinde yuvalari tel seklinde kapatilmis yasam alanlari uygun yapilmamis biraz özenilmeli diye düşünüyorum

Bir dönem nesli tükenme tehlikesi altındayken kendini bu çevrenin doğasına adamış Mustafa bey’in gayretleriyle kalan son 10 çift bu tesiste çoğaltılarak doğaya salınmıştır. Tesiste kelaynak kuşlarını üretimi için korunması sonrasında yeterli erişkinliğe gelince fişlemesi yapılarak doğaya salınmakta, üremesi için yeterli olgunluğa gelmesi 5 sene sürdüğü için hepimizin bu canlılarla doğayı paylaştığımızın bilincinde olup onları korumamız gerekmekte. Gittiğiniz zaman karşısındaki çay bahçesinden soğuk sıcak bir şeyler içip hediyelik satın alarak sizde onlara destek olabilirsiniz. Mustafa Bey’in gösterdiği gayret içinde ayrıca teşekkür ederim

Dünyada sayılı Türkiye’de tek kelaynak kuşları üretim merkezi. 290 adete kadar ulaşmayı başarmışlar. Haziran sonu kafese kapatıp şubata kadar tutuyorlar. Çünkü Etiyopya’ya göç ederken öldürülüyorlarmış. Bunu önlemek için maalesef büyükçe bir kafeste muhafaza ediliyorlar. Bölgeye ait sırtlan ve diğer kuşların da içerde maketlerini görmek mümkün.

Doğal Yaşamı çıplak gözle görmek çok güzel. 20 ₺ giriş ücreti var

Dünyada göçer kelaynak kuşları sadece Birecik'te yaşıyor. Marshall yardımlarıyla çiftçilere zirai mücadelede böcekleri yok etmekte kullanılan DDT adlı zehir, ölen böceklere beslenen Kelaynak kuşlarını zehirleyerek, 1970 lerde sayıları 20 civarına inmişti. Nesli tükenmesin diye bu tesis kurulmuş. Şimdi sayıları dört yüze yaklaşmış. Bu tesise hayatını adamış olan 51 yaşındaki Mustafa Çulcuoğlu, teleskopla kuşların takibini ve beslenmelerini sağlıyor. Kel aynakçı Mustafa olarak tanınıyor. Tüm bu hikayeyi bize o kadar güzel anlattı ki, bu kuşlar onun ailesi ,çocukları olmuş. İzlemek için GPS takılan kuşlar Arap Yarımadası'nda drone ile tespit edilip öldürülmüş. O yüzden bu yıl 15 civarında kuş Göçer'e bırakılacak. GPS takılanlar geri dönmedikleri için GPS'ten vazgeçilmiş. Burayı görmek bu kuşları izlemek hikayelerini dinlemek çok büyük bir ayrıcalıktı. Mustafa Bey ve ekibine çok teşekkür ediyoruz.

Mustafa abiyi ikinci ziyaretimiz bayramda gitmemize rağmen açıktı. çok ilgili bilgilendirici. şansımıza yerdeydiler ve yavruları da vardı sayıları 290 civarında..

Açıkcası gitmenize gerek kalmadan internetten bu kuşları detaylı araştırabilirsiniz. Zaten gittiğinizde yakından görme imkanı yok. Görseldeki tamamen sergilenen bir maketten ibaret.