Ha-Ho Manastırı – Bağbaşı, Tortum
Annemin köyünde olduğu için çocukluğumdan beri Ha-Ho Manastırı’nın çevresinde çokça ziyaret ettik ve zaman geçirdik. Doğanın kalbinde, kayalara oyulmuş gibi duran bu yapı, her seferinde farklı bir his uyandırıyor. Çocukken hep şöyle anlatılırdı bize: “Burası eskiden bir kiliseymiş, sonra camiye çevrilmiş. Bir köylü kadın sabah çayda bulaşıklarını yıkarken caminin secde ettiğini görmüş ve ‘anlatsam insanlar inanmaz’ diye düşünerek kadın tavasını damına asmış.”
Bu tür anlatılar, mekanın sadece taş ve harçtan değil; halkın belleğinden, efsanelerinden oluştuğunu hissettiriyor.

Tarihi kaynaklara göre Ha-Ho Manastırı, Orta Çağ’dan kalma Gürcü kiliselerinden biri. Ancak Türkçe kaynaklarda bu yapıya dair bilgiler çok azdı; neyse ki son yıllarda daha fazla ilgi görmeye başladı. Hristiyanlık dönemi izleriyle, sonraki dönemlerde camiye çevrilmiş olması, buranın çok katmanlı tarihini gösteriyor.

Ziyaret ettiğinizde sadece bir tarihi yapı değil, aynı zamanda geçmişin, hikâyelerin ve çocukluk anılarının iç içe geçtiği bir yerle karşılaşıyorsunuz. Mutlaka görülmeli, hissedilmeli…

Haho Kilisesi, Meryem Ana Kilisesi olarak da bilinen yapı, Bagratlı Kralı III. David tarafından 976-1001 yılları arasında yaptırılmıştır. 19'uncu yüzyılda camiye dönüştürülen yapı, Taş Cami ismini almıştır.

Yapı, kapalı Yunan haçı ile bazilika planının birleştirilmesi ile meydana gelmiştir.

Çökme tehlikesi olan kısımlara sahip yapının içine girilememektedir. Şu anda cami olarak da hizmet vermemekte ve kapısında tadilat bitene kadar kapalı olduğu yazılmaktadır.

Köylüden aldığım bilgiye göre restorasyon için ihale edilmesi beklenmektedir.

Restorasyon dan sonra eski Heybetli haline geri dönecektir.

Kilisenin apsis bölümünün üzeri kule şeklinde yükselmiştir. Yapının içerisine, uzun kenarların ortasındaki yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir.