Ayios Yeoryios Rum Ortodoks Kilisesi veya Hızır İlyas Kilisesi; İstanbul Suriçi Edirnekapı Hoca Çakır Sokak’ta 1836 tarihinde inşa edilmiştir. Kilise tarihçesi Bizans dönemine dek inmektedir. Yapının bugünkü yerine 1555 tarihinde Mihrimah Sultan Camii kurulduğundan yeni bir kilise yapımına 12 sene sonra izin verilmiştir. Böylece Ayios Yeoryios Kilisesi bugünkü yerine inşa edilmiştir. Kilisede 1438'de Rahip Arsenios Kritos tarafından Aya Sofya’ya hediye edilen el yazması İncil korunmaktaydı. Fetihten sonra hükümdar Manuil'in oğlu Kostantinos'un eline geçmiş ve 1568'de de Ayios Yeoryios manastir Kilisesine hediye edilmiştir. Kilisenin adı 1583 Trifon Karabeynikov ve 1604 yılında Paterakis kilise kataloglarında bulunmaktadır. 1662'de büyük bir yangında yanan kilise kuzey cephedeki kitabesinden Ocak 1726 yılında restore edildiği belirtilmektedir.18. y.y sonlarında Kilisenin varlığından söz edilmektedir. Kilise tahrip olduğundan batıdaki giriş üstündeki kitabeden yapının temelden 13 Eylül 1836'da inşa edildiği ve bu yapının Haçı Nikolas adlı bir mimar tarafından inşa edildiği anlatılır. Ayrıca yukarda bahsedilen kitabenin yanındaki diğer bir kitabede Sisanion bölgesi Louvn köyünden Baş usta Stergios Oğlu Haçı Kiroz ve Kocaoğlu loanniş'in kilise yapımında emeği gecenler arasında olduğu belirtilmektedir. Bu kitabelerin yanındaki diğer bir kitabede İsannion bölgesi, Louvri köyünde loannes Nikolaos Scouropoviosun adı geçmektedir. Mimari anonimdir. Kilise oldukça geniş bir arazi üzerine kurulmuştur. Avlunun güney doğusundan girilmektedir. Güneybatı ve kuzey batıda birer kapı daha yer alır. Doğusunda günümüzde kapalı olan Rum okulu bulunmaktadır. Kuzey batısında kilise görevlerinin evi, kuzey doğusunda kilise içinin yasam mekanı görülmektedir. Yapının güney doğusunda Ayios Vasilios'a ait ayazma mevcuttur. Yapı malzemesi olarak kaba yonu taş, batıda üzeri sıvalıdır. Köşelerde düzgün kesme taş kullanılmıştır. Kilise doğu-batı ekseninde üç nefli bazilikal bir kilisedir Kilise diş cephesi doğu ve batıda kırma çatıya sahiptir Batıda kırma çatı iki yönde düz çatıyla devam etmektedir. Doğuda apsis yarım çıkıntısının üstü sistemi örtü dışta yarım konik içte yarım kubbeyle örtülüdür. Ana mekanda narteks düz, naos orta nefte beşik tonoz, yan neflerde düz ahşap çatıya sahiptir. Batıda iki dikdörtgen planlı narteks, yan neflerin orta neften daha yüksek olduğu bir naos doğuda apsisin yer aldığı, orta nefte iki yan neflerde bir basamak daha yüksek olan bema bölümü yapıyı oluşturmaktadır. Kilise dış cephesi sade, saçak altında dış bükey bir silme dolanmaktadır. Narteks naostan daha alçak olup, sonradan eklendiği anlaşılmaktadır. Nartekse batıdaki düz kemerli bir kapıyla girilmekte, kapının iki yanında birer pencere almaktadır. Bu bölümün kuzey ve güneyinde de yuvarlak kemerli birer pencere görülmektedir. Dış narteksten, iç nartekse basık kemerli ortasında kilit taşı olan bir kapıdan girilmektedir. Kapının iki yanında yuvarlak kemerli birer pencere daha yer alır. İç narteks bir basamak daha alacaktır. İç narteksin güney bölümü kapatılmış ve kilise yöneticileri için bir toplantı odası oluşturulmuştur. Bu mekanın batısında avluya bakan yuvarlak kemerli bir pencere görülmektedir. İç narteks kuzey kısmında kapatılmıştır. Bu bölümden narteks üstündeki gynekeiona çıkış veren merdivenler, batısında yuvarlak kemerli bir pencere, doğusunda depo olarak yapılan mekana geçilebilen bir kapı görülmektedir. İç narteksten ana noasa düz kemerli ön kapı ile girilmektedir. Kapının iki yanında iki tane dikdörtgen pencere yer alır. Sayfamızdaki kilise bilgileri Prof Eva Şarlak'ın İstanbul Kiliseleri kitabından alınmıştır.
Kaynak:
ww w.tas-istanbul.co m/portfolio-view/edirnekapi-ayios-yeoryios-rum-kilisesi/
